Narodna banka Srbije donela je nove odluke o zastoju (moratorijumu) obaveza po osnovu kredita i lizinga, kako sledi:
1) Odluka o privremenim merama za banke radi ublažavanja posledica pandemije COVID-19 u cilju očuvanja stabilnosti finansijskog sistema;
2) Odluka o privremenim merama za davaoce finansijskog lizinga radi ublažavanja posledica pandemije COVID-19 u cilju očuvanja stabilnosti finansijskog sistema.
Odlukama je propisan još jedan zastoj u otplati obaveza dužnika: (а) primalaca kredita i (b) korisnika finansijskog lizinga, koje dospevaju u periodu od 1. avgusta zaključno sa 30. septembrom 2020. godine, uključujući i neizmirene obaveze koje su dospele u julu 2020. godine. Odluke su sadržinski gotovo iste, s tim što se prva odnosi na banke, a druga na lizing kompanije.
U nastavku teksta sledi kratak objedinjeni prikaz njihove sadržine:
Ponuda zastoja u otplati obaveza:
Banke i davaoci lizinga su bili dužni da, najkasnije 31. jula 2020. godine, dužnicima/primaocima lizinga (fizičkim licima, poljoprivrednicima, preduzetnicima i privrednim društvima) ponude zastoj u otplati obaveza (moratorijum).
Banke i davaoci lizinga objavljuju obaveštenje o ponudi na svojoj internet stranici, čime se smatra da je isto dostavljeno svim dužnicima/primaocima lizinga.
Ako dužnik/primalac lizinga u roku od 10 dana od dana objavljivanja obaveštenja ne odbije ponudu, smatraće se da ju je prihvatio. Svi dužnici koji odbijaju da prihvate predloženi moratorijum, u obavezi su da o tome obaveste banku/davaoca lizinga u gore pomenutom roku. Ponuda se može odbiti elektronskim putem, putem redovne pošte, putem telefona ili u poslovnim prostorijama banke/davaoca finansijskog lizinga. Takođe, dužnik može i da odustane od primene moratorijuma tokom njegovog trajanja na prethodno opisan način ili uplatom u celini dospele, a neizmirene obaveze.
Proizvodi banke na koje se (ne)primenjuje moratorijum:
Odluka koja se odnosi na banke propisuje da se moratorijum odnosi na obaveze dužnika po osnovu kredita i kreditnih proizvoda (npr. dozvoljeno prekoračenje po tekućem računu ili kreditne kartice), kao i na obaveze po osnovu drugih proizvoda banke (npr. obaveze po osnovu instrumenata zaštite od kamatnog rizika koji su povezani sa kreditima i/ili kreditnim proizvodima ili po osnovu bankarskih garancija). S druge strane, moratorijum se ne primenjuje na naknade za usluge banke, kao što su usluge platnog prometa (npr. provizija za izvršenje transakcija, naknada za održavanje računa), investicione usluge, brokersko-dilerske poslove, usluge u vezi sa sefovima i sl.
Obračun kamate:
Tokom trajanja moratorijuma, banka/davalac lizinga obračunava redovnu (ugovorenu) kamatu. Redovnu (ugovorenu) kamatu banka/davalac lizinga obračunava na nedospeo dug (koji ne uključuje obaveze koje dospevaju tokom trajanja moratorijuma) a tako obračunata kamata odgovara iznosu redovne kamate u skladu sa planom otplate koji je važio pre stupanja na snagu ovih odluka NBS.
Izuzetno, za dužnika privredno društvo, banka/davalac lizinga može redovnu (ugovorenu) kamatu da obračunava i na iznose glavnice duga koji dospevaju tokom trajanja moratorijuma.
Tokom trajanja moratorijuma, na obaveze po osnovu kreditnih kartica i dozvoljenog prekoračenja po tekućem računu, banka obračunava redovnu (ugovorenu) kamatu na iskorišćeni iznos.
Takođe, tokom trajanja moratorijuma se ne obračunava zatezna kamata na neizmireno potraživanje koje je dospelo za vreme trajanja moratorijuma, ne pokreće se postupak izvršenja, kao ni postupak prinudne naplate prema dužniku, odnosno ne preduzimaju se druge pravne radnje u cilju naplate potraživanja od dužnika.
Prestanak moratorijuma:
Po prestanku moratorijuma, nastavlja se redovna otplata obaveza, uz produženje roka otplate za broj meseci primene moratorijuma, a obračunata redovna kamata na gore naveden način se ne pripisuje glavnici duga već se ravnomerno raspoređuje na preostali rok otplate. Zatezna kamata obračunata u toku perioda moratorijuma na potraživanja dospela pre početka primene moratorijuma ravnomerno će se raspodeliti na period otplate obaveza i neće se pripisati glavnici.
Banka/davalac finansijskog lizinga će sačiniti novi plan otplate za obaveze produžene za period trajanja moratorijuma i dostaviti dužniku putem elektronske ili redovne pošte, bez dodatnih troškova za dužnika. Prilikom dostavljanja plana otplate banka/davalac finansijskog lizinga mora dužniku jasno da predoči i druge moguće načine otplate, kao i rok u kome dužnik može zahtevati drugačiji način otplate po prestanku moratorijuma.
Nakon dostavljanja plana otplate, dužnik može, u roku od 7 dana, od banke/davaoca finansijskog lizinga zahtevati da umesto tako definisanog načina otplate, po prestanku moratorijuma: 1. izmiri sve obaveze koje su bile obuhvaćene moratorijumom (sve anuitete iz perioda moratorijuma – glavnicu i redovnu kamatu); ili 2. izmiri sve obaveze po osnovu redovne kamate koja se obračunavala za vreme trajanja moratorijuma, uz produženje roka otplate obaveze za period trajanja moratorijuma.
Trajni nalozi i administrativne zabrane:
Stupanjem na snagu Odluke o privremenim merama za banke, obustavljene su sve isplate obaveza dužnika koje su obuhvaćene moratorijumom, i to po svim trajnim nalozima. Svim dužnicima koji odbiju moratorijum, biće ponovo aktivirani trajni nalozi i nastaviće se sa redovnom otplatom kredita kao da trajni nalog nije ni ukidan. Ako se dužnici naknadno (nakon 10. avgusta) opredele da odbiju moratorijum, moći će da odustanu od istog bez bilo kakvih posledica. Davalac lizinga je, u slučaju odbijanja prihvatanja moratorijuma od strane primaoca lizinga, dužan da, bez odlaganja, o tome obavesti banku preko koje se vrši plaćanje putem trajnog naloga, kako se plaćanje ne bi obustavilo tj. kako bi se ponovo aktivirao trajni nalog i izvršilo plaćanje davaocu lizinga.
Isto važi i za dužnike banaka/davalaca lizinga koji svoje obaveze izmiruju putem administrativne zabrane – poslodavci, odnosno Republički fond za penzijsko i invalidsko osiguranje („RFZO“) takođe treba da obustave prenos sredstava sve dok ih banka/davalac lizinga ne obavesti da je dužnik odbio moratorijum. Naime, ako se otplata obaveza dužnika koji je obavestio banku/davaoca lizinga da odbija ponudu vrši putem administrativne zabrane, banka/davalac lizinga je dužna da o tome odmah obavesti poslodavca/RFZO, kako bi se izvršilo plaćanje u iznosu koji bi bio plaćen da administrativna zabrana nije obustavljena.
Nakon prijema obaveštenja banke/davaoca lizinga da je dužnik odbio moratorijum, poslodavac/RFZO treba da izvrši prenos po osnovu obaveza koje su dospele nakon stupanja na snagu odluka u istom iznosu kao da administrativna zabrana nije obustavljena i da ponovo aktivira administrativnu zabranu za buduće obaveze dužnika. Ukoliko poslodavac dužnika ili RFZO ipak izvrše prenos sredstava po osnovu administrativne zabrane (u okviru redovne otplate obaveza u toku trajanja moratorijuma), a dužnik je prihvatio moratorijum – banka/davalac lizinga su u obavezi da dužniku u najkraćem mogućem roku omoguće raspolaganje tim sredstvima, njihovu isplatu ili prenos na račun dužnika kod druge banke.
